Στις όχθες του Πακτωλού ποταμού

Μπορεί το άγγιγμα του Μίδα να είναι Κατάρ(α); Μπορεί…

 

Όταν ο Μίδας έφερε τον Σιληνό στον Διόνυσο, αυτός του υποσχέθηκε πως θα του προσφέρει ό,τι θέλει ως ανταμοιβή. Ο Μίδας, ως γνωστόν, επέλεξε τη δύναμη για την οποία έμεινε γνωστός στη μυθολογία και από τότε ό,τι άγγιζε γινόταν χρυσός. Όταν όμως ο βασιλιάς της Φρυγίας κόντεψε να πεθάνει της πείνας –αφού ακόμα και το φαγητό του γινόταν χρυσάφι– ο Διόνυσος τού έδωσε μια λύση: να γονατίσει στον Πακτωλό ποταμό και εκεί να πλύνει τα χέρια του, μεταφέροντας στον ποταμό την ανεπιθύμητη, πια, δύναμή του. Από τότε, λένε, ο Πακτωλός βγάζει ψήγματα χρυσού.

Τα οικονομικά, ως επιστήμη, ασχολούνται με το πώς μπορούν οι ανθρώπινες κοινωνίες να οργανωθούν πιο καλά και να διαχειριστούν πιο αποτελεσματικά τους πόρους τους. Εξ ορισμού, οι πόροι μας είναι πάντοτε περιορισμένοι. Η σπανιότητα δεν αφορά μόνο τα χρήματα, αλλά και τους άλλους πόρους: τη γη, τον χρόνο, την τεχνογνωσία, τη γνώση, το ανθρώπινο δυναμικό, τις πρώτες ύλες.

Το άγγιγμα του Μίδα μπορεί να είναι και κατάρ(α)

Γι’ αυτό και οι ανθρώπινες κοινωνίες πάντοτε ασχολούνταν κατά κύριο λόγο με τον διαμοιρασμό των πόρων, με τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα και με την κοινωνική οργάνωση. Και, όποιος έχει πολλά, αντιλαμβάνεται εύκολα πως αυτό μπορεί να είναι εξίσου καταστροφικό με το να μην έχεις τίποτα. Αυτή η στήλη έγραψε πολλές φορές για τη μοίρα κρατών, εθνών και λαών που ξαφνικά έπεσαν στις όχθες κάποιου «Πακτωλού».

Για την Ισπανία των Αψβούργων, για τη Μεγάλη Βρετανία της δεκαετίας του 1970, για την Ολλανδία που έδωσε το όνομά της στην ολλανδική νόσο, για τη Νιγηρία, τη Ρώμη και την Πορτογαλία.

Έστω και με κάποιες παραλλαγές, η σύγχρονη ιστορία του Κατάρ είναι παρόμοια. Με την ατέλειωτη ροή χρημάτων από το φυσικό αέριο, το εμιράτο προχώρησε σε μια εντυπωσιακή ανάπτυξη στα ακίνητα. Τα απίστευτα πρότζεκτ, με ουρανοξύστες λουσμένους στη χλιδή, μετέτρεψαν την έρημο σε λεωφόρους που ντροπιάζουν τη Νέα Υόρκη. Οι τοπικές τράπεζες χρηματοδότησαν χωρίς δεύτερη σκέψη τα απίστευτης έκτασης και κάλλους έργα και τώρα πια το εμιράτο ψάχνει να ανοιχτεί και σε άλλες αγορές.

Πριν από δύο περίπου εβδομάδες, καταγράφηκε, σύμφωνα με διεθνείς εταιρείες κτηματομεσιτών, το χειρότερο δεκαπενθήμερο «όλων των εποχών» στην αγορά ακινήτων της Ντόχα. Πέρσι, ο εμίρης διέσωσε οκτώ τράπεζες που λύγισαν υπό το βάρος των επίχρυσων –πλην απούλητων– κολοσσιαίων αναπτύξεων.

Αυτές οι ιστορίες έχουν τα δικά τους διδάγματα. Πρέπει να διερωτηθούμε αν είναι σοφό να εξαρτώμαστε κι εμείς από την ικανότητα του Κατάρ να εξασφαλίζει, «μέσα από τις επαφές του», ζήτηση για τα μεγάλα του έργα, ή ακόμα αν ενδείκνυται να στηριχθούμε στο επιχειρηματικό δαιμόνιο των developers της Ντόχα, όπου τα ακίνητα, παρά τη χλιδή, είναι φθηνότερα από εκείνα της Λευκωσίας.
Γράφτηκε, ακόμα, πως τα παραδείγματα αυτά είναι μια προειδοποίηση για το πώς θα διαχειριστούμε τους δικούς μας πακτωλούς, όπως το τεμάχιο 12 με το φυσικό αέριο.

Τα μαθήματα, όμως, της ιστορίας και της μυθολογίας δεν σταματούν εκεί. Η σημερινή προσπάθεια για εξυγίανση της οικονομίας δεν γίνεται μέσα στο κενό. Όπως πάντα, η τελική προσπάθεια είναι να μπορέσουμε να οργανώσουμε πιο σωστά και πιο δίκαια την κοινωνία μας, μέσα από την καλύτερη διαχείριση των λίγων μας πόρων. Και δεν μπορούμε, πια, να αγνοούμε πως το κεντρικό χαρακτηριστικό των πόρων μας είναι, όπως πάντα, η σπανιότητά τους.

Τώρα, η Κομισιόν ξεκαθαρίζει, με τρόπο ρητό και χωρίς τους συνήθεις ευφημισμούς, πως η Κύπρος δεν έχει άλλη επιλογή από την αναζήτηση μεταρρυθμίσεων. Μάλιστα, την ίδια εβδομάδα που η Κομισιόν έριξε στα πόδια μας προειδοποιητικές βολές, η ίδια η αγορά μάς έστειλε ένα ηχηρό μήνυμα που οι πιο πολλοί αγνόησαν: Το πενιχρό ενδιαφέρον και το επιτόκιο του 6,25%-και-κάτι στο δεκαετές χρέος που εκδόθηκε την περασμένη Δευτέρα, θα έπρεπε να μας είχαν τρομοκρατήσει.

Σήμερα συνεχίζεται ο διάλογος για το συνταξιοδοτικό, με τα πρώτα μηνύματα να είναι θετικά. Αυτή είναι μια μοναδική στιγμή, από εκείνες που έρχονται μια φορά σε κάθε γενιά (π.χ. 1960, 1974, 1991, 2011). Τις προηγούμενες φορές, περάσαμε τις εξετάσεις και επιβραβευτήκαμε με παράταση της ευημερίας μας.

Πάνω απ’ όλα, το σημαντικότερο είναι να αναγνωρίσουμε πως η σπανιότητα των πόρων καθιστά απαραίτητη την προσεκτική τους διαχείριση. Πολλά έθνη, βασίλεια και λαοί δεν το κατάλαβαν και «πλήρωσαν» ακριβά το λάθος τους. Εάν αυτοί είχαν μια κάποια δικαιολογία, διότι βρέθηκαν στις όχθες κάποιου «Πακτωλού» ποταμού, εμείς δεν μπορούμε πλέον να σφυρίζουμε αδιάφορα. Σήμερα, και κόντρα στην επιμονή της ηγεσίας της ΠΑΣΥΔΥ, η οποία, σε πείσμα των δεδομένων και πολλών μελών της, συνεχίζει, σχεδόν μόνη, να μην αντιλαμβάνεται πως η σπανιότητα των πόρων επιβάλλει αλλαγή πορείας, η πολιτική ηγεσία οφείλει να δείξει τόλμη.

Διότι το δημοσιονομικό μας έλλειμμα είναι πλέον αφόρητο. Και δεν αναφέρομαι στο ταμειακό έλλειμμα του Δημοσίου, αλλά στο πολιτικό, που βρόμισε πίσω από την ατολμία.

Και καθόλου άσχετο δεν είναι το ΓεΣΥ, που πρέπει να προχωρήσει, ούτε το Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πλαίσιο. Δεν το λέω μόνος πια, και η Κομισιόν το λέει ρητά.