Έτος δύσκολο, χαμηλών προσδοκιών, και με πολλές αλλαγές στην αρχιτεκτονική της οικονομίας, φαίνεται πως θα είναι το 2013. Όλα δείχνουν πως οι πιέσεις στην οικονομία θα αυξηθούν, με τα μέτρα για την εξυγίανση των δημοσίων οικονομικών και του τραπεζικού συστήματος να οδηγούν στην οικονομία σε ύφεση βαθύτερη από τη φετινή. Την ίδια στιγμή, το βασικότερο ζητούμενο για το 2013 δεν είναι η ίδια η ανάκαμψη αλλά η διόρθωση των διαρθρωτικών προβλημάτων της οικονομίας, με σκοπό την ενίσχυση των προοπτικών της.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, αξίζει να σημειωθεί πως οι επιχειρήσεις που έχουν ισχυρή ρευστότητα και σχεδιασμό για αντιμετώπιση της κρίσης, θα βρεθούν σε πλεονεκτική θέση. Θα πρέπει να αναμένουμε πως μέσα στο 2013, θα συνεχιστούν τα «κανόνια» στην αγορά, αλλά την ίδια ώρα ορισμένες επιχειρήσεις θα αυξήσουν τα δικά τους μερίδια, θέτοντας εαυτόν σε θέση να αναπτύξουν ταχύτητες –και να αυξήσουν τα κέρδη– από τη στιγμή που θα βρεθεί ο πάτος της ύφεσης, μέσα στους επόμενους 18 με 36 μήνες.
Ανάπτυξη του ΑΕΠ
Η ανάπτυξη για το 2013 θα είναι χειρότερη από τη φετινή. Καθώς θα συνεχίζεται η απομόχλευση του τραπεζικού τομέα, και θα καταγράφεται αρνητική. Οι εκτιμήσεις για το 2013 διίστανται, με το ΔΝΤ να δείχνει ως το πιο αισιόδοξο για τις προοπτικές της οικονομίας. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί πως το ΔΝΤ δεν έχει αναθεωρήσει τις εκτιμήσεις του από την περασμένη άνοιξη, γεγονός που «δικαιολογεί» τη μάλλον υπερβολική αισιοδοξία του Ταμείου. Μάλλον αδικαιολόγητη είναι και η εκτίμηση της Κομισιόν πως το ΑΕΠ θα συρρικνωθεί κατά 1,7%.
Πάντως, ο προϋπολογισμός που κατέθεσε η κυβέρνηση στη Βουλή εικάζει πως η ανάπτυξη θα φτάσει στο -3,5%, μια εκτίμηση μάλλον δικαιολογημένη, παρόλο που οι εκτιμήσεις της «Κ» βλέπουν βαθύτερη ύφεση, που να ξεπερνά το όριο του 4%.
Με δεδομένη την απότομη και μαζική πιστωτική συρρίκνωση, θα πρέπει να αναμένεται συνέχιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν πολλές επιχειρήσεις. Η θετική εικόνα των φετινών γιορτών δεν πρέπει να παρασύρει, αφού στο λιανικό εμπόριο συνεχίζει να παρατηρείται υπερβολική «άνεση». Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα (π.χ. καφετέριες) παρατηρείται αυξητική τάση στα όρια της φούσκας και θα πρέπει να αναμένεται συρρίκνωση μέσα στο έτος. Η διόρθωση της υπερβολικής ανάπτυξης στο λιανικό εμπόριο θα πρέπει να αναμένεται πως θα συνεχιστεί.
Οι επιχειρήσεις θα συνεχίσουν να αισθάνονται ιδιαίτερα μεγάλες πιέσεις. Ιδίως εάν φύγουν από την αγορά υπηρεσίες όπως το factoring, τα προβλήματα ρευστότητας πιθανόν να αυξήσουν το κύμα αποτυχιών ανάμεσα στις επιχειρήσεις.
Κύριος μοχλός συγκράτησης της ύφεσης, αναμένεται πως θα είναι το εξωτερικό εμπόριο με την ευρύτερή του έννοια. Παρά τα προβλήματα, οι εξαγωγές αναμένεται να συνεχιστούν, ενώ και οι επανεξαγωγές εκτιμάται πως θα ανακάμψουν μετά από τη φετινή καθίζηση, που οφείλεται κυρίως σε εξωτερικούς παράγοντες. Ελλάδα, Γερμανία, Σουηδία, Ιταλία και Ηνωμένο Βασίλειο –οι μεγαλύτεροι προορισμοί εξαγωγών της Κύπρου– θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν προβλήματα, παρόλο ότι αναμένεται πως θα παρουσιάσουν μεγαλύτερη σταθερότητα από ό,τι τα περασμένα χρόνια. Εκτός Ε.Ε., Ρωσία Λίβανος και Ισραήλ δείχνουν να αντέχουν –με μικρή υποχώρηση στο ΑΕΠ– ενώ αναμένεται σημαντική ανάκαμψη στη ζήτηση κυπριακών αγαθών από την Αίγυπτο, η οποία απορροφά περίπου όσα και η Ρωσία.
Όσον αφορά στον τουρισμό, η ανάκαμψη είναι μάλλον παροδική και δεν πρέπει να θέτουμε όλες μας τις ελπίδες στον τομέα, ο οποίος ακόμα δυσκολεύεται να φτάσει στα απόλυτα επίπεδα του 2007.
Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να σημειωθεί πως τα στοιχεία ενεργητικού των νοικοκυριών θα συνεχίζουν να δέχονται πιέσεις από τρεις πλευρές: την αξία των μετοχικών τίτλων, την αξία των ακινήτων που είχε παραφουσκώσει, και τέλος τα τακτά εισοδήματα (κυρίως μισθούς) που επίσης θα υποχωρήσουν.
Πάντως, η υποχώρηση του πληθωρισμού αναμένεται να βοηθήσει στην ενίσχυση της εξωτερικής θέσης της Κύπρου, παρόλο που θα εξαρτηθούν πολλά από τη διακύμανση του ευρώ, το οποίο πιθανόν να ανακάμψει έναντι της στερλίνας και του δολαρίου μέσα στο 2013. Σε κάθε περίπτωση, αν και δεν αναμένονται δραματικές εξελίξεις στην πραγματική οικονομία όσον αφορά στο φυσικό αέριο, θα πρέπει ταυτόχρονα να αναμένεται πως πολλές επιχειρήσεις θα μπουν στα αρχικά στάδια επενδύσεων στην Κύπρο. Στο παρόν στάδιο στόχος δεν θα είναι η ίδια η εκμετάλλευση του αερίου, αλλά μάλλον η εξασφάλιση από ξένους οίκους υπηρεσιών και παραγωγής, της pole position στην οικονομία εν όψει των προοπτικών. Αυτό αναμένεται να συμβεί στα μέσα του δεύτερου τριμήνου του έτους.
Ανεργία
Η ανεργία αναμένεται πως θα συνεχίσει την αυξητική της πορεία μέσα στο 2013, φτάνοντας τουλάχιστον το 14,5%, με την ελπίδα πως δεν θα αυξηθεί περαιτέρω. Την ίδια ώρα, θα πρέπει να αναμένεται και μείωση της απασχόλησης, ιδίως σε συγκεκριμένους τομείς όπως τις υπηρεσίες από μη εξειδικευμένο προσωπικό. Όπως και φέτος η πιο ευάλωτη ομάδα του πληθυσμού θα συνεχίσει να είναι τα άτομα με πτυχίο λυκείου (όχι όμως και τεχνικής σχολής) που δεν συνέχισαν τη εκπαίδευσή τους. Ανάμεσα σε αυτή την ομάδα, η ανεργία ίσως να ξεπεράσει ακόμα και το 50%.
Την ίδια ώρα, οι μετατοπίσεις που εντοπίζονται στην οικονομία, λόγου χάρη η μείωση της προστιθέμενης αξίας από τις κατασκευές και το εσωτερικό εμπόριο και η αύξηση της προστιθέμενης αξίας από τις επαγγελματικές και άλλες εξειδικευμένες υπηρεσίες, θα πρέπει να αναμένεται πως θα διατηρήσουν την ανεργία σε υψηλά επίπεδα. Ακόμα και όταν η Κύπρος μπει σε πορεία αύξησης του ΑΕΠ, το πρόβλημα της ανεργίας πολύ πιθανόν να αποδειχθεί πως είναι διαρθρωτικό, με αποτέλεσμα να αποδειχθεί δύσκολη η μείωσή της.
Η στροφή προς τομείς της οικονομίας με χαμηλή ένταση απασχόλησης (εργαζόμενοι ανά 1000 ευρώ παραγωγής) αναμένεται πως θα οδηγήσει σε μόνιμη αύξηση της ανεργίας, αλλά και αύξηση της μακροχρόνιας ανεργίας.
Νέοι τομείς απασχόλησης, πλέον θα απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις και δεξιότητες, γεγονός που θα πρέπει να προβληματίσει ιδιαίτερα τις πολιτικές αρχές, έστω κι αν αυτό θα γίνει μετά τον Μάρτιο.
Εκτιμάται, επίσης, πως η ανεργία θα σημειώσει την πιο απότομη αύξησή της μέσα στο πρώτο μισό του έτους και στη συνέχεια θα συγκρατηθεί σε υψηλά επίπεδα. Η μη ανανέωση συμβάσεων στο Δημόσιο, καθώς και οι μαζικές απολύσεις από τράπεζες θα ενισχύσουν την ανεργία τους πρώτους μήνες του 2013. Επιπλέον, η πίεση για ανάκτηση των αποθεμάτων μετά τη γιορτινή περίοδο θα ασκήσει έντονες πιέσεις σε πολλές επιχειρήσεις που θα αναγκαστούν να προχωρήσουν σε απολύσεις νωρίς μέσα στο 2013.
Πληθωρισμός
Ένα από τα χαρακτηριστικά της κυπριακής οικονομίας είναι πως ο πληθωρισμός καταγράφει πολύ μεγάλη ευαισθησία κατά τις διακυμάνσεις του: Όταν η τάση είναι αυξητική, τότε η αύξηση του πληθωρισμού είναι ιδιαίτερα μεγάλη, ενώ όταν τείνει να υποχωρεί, υποχωρεί ταχύτατα.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρωζώνη, η Κύπρος έχει μεγαλύτερο πληθωρισμό, όταν η ροπή είναι αυξητική, και χαμηλότερο όταν η ροπή είναι πτωτική.
Για το 2013, αναμένεται πως η πτωτική τάση του πληθωρισμού θα συνεχιστεί, με αποτέλεσμα, μάλιστα, να καταγραφεί απότομη μείωση από το 3,4% που βρίσκεται σήμερα, σε επίπεδα χαμηλότερα από 1,5%.
Η υποχώρηση του πληθωρισμού θα συμβάλει στη συγκράτηση των τιμών και ενίσχυση –έστω και οριακά– της ανταγωνιστικότητας της Κύπρου. Σημειώνεται πως τα τελευταία χρόνια, ο πληθωρισμός οφείλεται σε παράγοντες που έχουν πολλά να κάνουν και με τις κρατικές πολιτικές: Τις πιέσεις στους μισθούς λόγω των αυξήσεων στο Δημόσιο, την αύξηση στο ηλεκτρικό ρεύμα, που έχει έντονες παράπλευρες επιπτώσεις και στο κόστος κρατικών υπηρεσιών, τις οποίες όπως δεν απαριθμεί η Στατιστική Υπηρεσία.
Μέσα στο 2013, η υποχώρηση των ενοικίων στα ακίνητα, η σταθεροποίηση των τιμών –έστω και αυξημένων– που επιβάλλει η ΑΗΚ αλλά συγκράτηση στις τιμές των εισαγόμενων εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών, θα συμβάλουν στη συγκράτηση του πληθωρισμού. Την ίδια ώρα, αναμένεται μικρή υποχώρηση στις τιμές καυσίμων και εμπορευμάτων στη διεθνή αγορά, γεγονός που θα αμβλύνει τις πιέσεις που δέχεται η Κύπρος.
Με τη σειρά της, η σταθεροποίηση των τιμών, αποτελεί μια αναγκαία –όχι όμως και αρκετή από μόνη της– προϋπόθεση για τη μείωση των επιτοκίων.
Πάντως, τα τελευταία χρόνια τα εισαγόμενα αγαθά και υπηρεσίες ήταν αποπληθωριστικές. Σε κάθε περίπτωση, το θετικό στοιχείο είναι πως θα διαφυλαχθούν οι καταθέσεις.
Πρέπει, ωστόσο, να αντιμετωπίζονται με ιδιαίτερη προσοχή τα στοιχεία του πληθωρισμού. Μέσα στο 2013, θα πρέπει να αναμένεται πως η κυπριακή οικονομία θα βιώσει διφορούμενες πιέσεις στον πληθωρισμό (biflation) με τις τιμές των μη εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών να αυξάνονται την ώρα που μειώνονται οι αξίες των στοιχείων ενεργητικού των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Η διττή αυτή τάση, πολύ πιθανόν να «καταγραφεί» ως μείωση του πληθωρισμού, αλλά υπάρχει έντονη η ανησυχία πως αυτή η μείωση θα «κρύβει» πίσω της μια βαθειά υποχώρηση της αγοραστικής δύναμης των πολιτών.
Δημόσια οικονομικά
Οι δυσκολότερες προβλέψεις έχουν να κάνουν με τα δημόσια οικονομικά, όπου ακόμα επικρατεί ένα ομιχλώδες τοπίο. Τα αποτελέσματα θα εξαρτηθούν σε πολύ μεγάλο βαθμό από την υλοποίηση του Μνημονίου, αλλά και από επιπλέον παράγοντες.
Σε περίπτωση, για παράδειγμα, που εξασφαλιστεί ενδιαφέρον ξένου επενδυτή για συμμετοχή του σε μια αύξηση κεφαλαίου των τραπεζών, κάτι τέτοιο θα ανακουφίσει πάρα πολύ το δημόσιο χρέος. Παρόλο που κάτι τέτοιο φαντάζει σχεδόν αδύνατο για τη Λαϊκή Τράπεζα, το ίδιο δεν συμβαίνει και για την Κύπρου.
Επιπλέον, το έλλειμμα και το πρωτογενές έλλειμμα παραμένουν άγνωστο πώς θα κινηθούν, αφού εξαρτώνται, ακόμα, και ασχέτως Μνημονίου, από πολιτικές αποφάσεις.
Πρέπει, πάντως, να θεωρείται δεδομένο πως πολλές από τις εκτιμήσεις που παρουσιάζονται στον προϋπολογισμό είναι εξαιρετικά αισιόδοξες και δεν πρέπει να αναμένεται πως θα υλοποιηθούν. Άγνωστο γιατί, φαίνεται πως ορισμένες από αυτές τις εκτιμήσεις έχουν γίνει, έγιναν δεκτές από την Τρόικα, η οποία θα όφειλε να γνώριζε καλύτερα. Ιδίως όσον αφορά στα έσοδα από τους έμμεσους φόρους, (και σε λιγότερο βαθμό, στους άμεσους) υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να χαθεί το στοίχημα με αποτέλεσμα να χρειαστούν νέα μέτρα. Εάν συμβεί κάτι τέτοιο, τότε η ύφεση θα συνεχιστεί και βαθειά μέσα στο 2015.
Ομίχλη στο εσωτερικό
Ένα μεγάλο ερώτημα για την πορεία της οικονομίας, είναι και η εξωτερική ζήτηση, η οποία πρέπει να αναμένεται πως θα ανακάμψει οριακά.
Πρέπει να σημειωθεί πως όλες οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για σημαντική μείωση του εμπορικού ελλείμματος, το οποίο είχε προσεγγίσει το τρομακτικό 18% το 2008. Στην περίπτωση της κυπριακής οικονομίας, όπως είναι καλά γνωστό, το εμπορικό έλλειμμα αυξάνεται σε περιόδους ανάπτυξης, ενώ «εκ φύσεως» οι υφέσεις έχουν την τάση να διορθώνουν το εμπορικό ισοζύγιο.
Για το 2013, οι εκτιμήσεις θέτουν το εμπορικό έλλειμμα στο πολύ ανεκτό επίπεδο του 2% με 2,7% (ΔΝΤ και Κομισιόν αντίστοιχα), ενώ το Υπουργείο Οικονομικών εκτιμά πως το έλλειμμα θα υποχωρήσει στο -1,4%.
Δεν μπορούν να γίνουν ουσιαστικές εκτιμήσεις για το εμπορικό έλλειμμα, αλλά όλα συνηγορούν προς την εκτίμηση πως θα καταγραφεί μεγάλη μείωση μέσα στο 2013. Αυτή η μείωση μεταφράζεται απαραίτητα και σε μείωση των ξένων επενδύσεων στην Κύπρο, (ξένες επενδύσεις συν εμπορικό ισοζύγιο είναι πάντοτε μηδέν). Έτσι, θα ασκηθούν σοβαρές πιέσεις στις επενδύσεις, αφού οι μεν εσωτερικές επενδύσεις δέχονται ισχυρές πιέσεις, ενώ οι δε ξένες θα μειωθούν λόγω της μείωσης του εμπορικού ελλείμματος.
Την ίδια ώρα, οι εκτιμήσεις για την πορεία ξένων οικονομιών δείχνουν πως η ξένη ζήτηση δεν μπορεί να ανακάμψει αρκετά για να ανατρέψει την υφεσιακή τάση της οικονομίας.
Την ίδια ώρα, όμως, σημειώνεται πως εντός της Ε.Ε., και ιδίως σε Γερμανία και Ολλανδία, αναμένεται αύξηση του εμπορικού πλεονάσματος, γεγονός που σημαίνει πως «θα φύγουν λεφτά» από αυτές τις χώρες. Εάν η Κύπρος, και με το χαρτί του φυσικού αερίου, αντλήσει αυτές τις ξένες επενδύσεις από το εσωτερικό της Ε.Ε., τότε θα μπορεί να δημιουργηθεί το ενδεχόμενο για ταχύτερη ανάκαμψη από το 2014.
Ένας σημαντικός αστάθμητος παράγοντας θα είναι η διακύμανση των τιμών στις διεθνείς αγορές, τόσο για το πετρέλαιο και τα άλλα καύσιμα, όσο και για τα εμπορεύματα. Οι εκτιμήσεις δείχνουν πως το πετρέλαιο θα καταγράψει μια μικρή υποχώρηση, την ίδια ώρα που ο μεγάλος άγνωστος –η πορεία των ΗΠΑ υπό την απειλή του «δημοσιονομικού γκρεμού»– ενδέχεται να ενισχύσουν το ευρώ έναντι του δολαρίου. Ιδίως εάν συνεχιστεί το κλίμα βελτίωσης των συνθηκών σε Ελλάδα και Ισπανία, πρέπει να αναμένεται ανατίμηση του ευρώ, που θα μειώσει τις πιέσεις στις τιμές των καυσίμων.
Το πιο σημαντικό στοιχείο στο εσωτερικό θα είναι η διάθεση της νέα κυβέρνησης να ξεπεράσει την τυφλή προσήλωση σε στόχους και νούμερα του Μνημονίου και να περάσει σε μια πιο επιθετική πολιτική ανάπτυξης. Για να γίνει κάτι τέτοιο, θα απαιτηθεί πολιτική τόλμη που η εμπειρία δείχνει πως δεν περισσεύει στην Κύπρο: Πέρα από το ωράριο, στο Δημόσιο θα πρέπει να αλλάξει ριζικά και το Σύστημα Αξιολόγησης, να βελτιωθούν οι διαδικασίες, να ενισχυθεί η εναλλαξιμότητα και να υιοθετηθεί υπευθυνότητα από τους ανώτατους λειτουργούς, αλλά και να υιοθετηθεί πλήρως μια σύγχρονη μηχανογράφηση. Ταυτόχρονα, κεντρικής σημασίας θα είναι η ενίσχυση των ανεξάρτητων θεσμών (Κεντρική Τράπεζα, Αρχή Κεφαλαιαγοράς, Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού) των οποίων ο ρόλος είναι τεράστιος, αλλά μέχρι σήμερα ήταν περιορισμένοι σε ρόλο θεσμών-Ποτέμκιν.
Αλλαγή χάρτη στις τράπεζες
Εκτός από τη μαζική μείωση του μεγέθους των τραπεζών μας, η οποία θα επέλθει μέσα από την απομόχλευση σε συνδυασμό και με την αποξένωση εργασιών που δεν ανήκουν στον «τραπεζικό πυρήνα» (επενδυτικές υπηρεσίες, ασφαλιστικές, ανάπτυξη ακινήτων και εργασίες σε ξένες τράπεζες), σημαντικές θα είναι και οι αλλαγές που αναμένονται μέσα στο 2013 στις ίδιες τις τράπεζες.
Όσον αφορά στη Λαϊκή, το Μνημόνιο ουσιαστικά προκρίνει πως θα δημιουργηθεί μια «Νέα Λαϊκή» με την αποξένωση όλων των προβληματικών στοιχείων ενεργητικού, τα οποία θα μεταφερθούν στην Εταιρεία Διαχείρισης Ενεργητικού («κακή τράπεζα»). Η Λαϊκή δεν θα υπάρχει όπως είναι γνωστή σήμερα.
Την ίδια ώρα, είναι προφανής η διάθεση άλλων «μικρών» τραπεζών να «κλέψουν» από την Τράπεζα Κύπρου και τη Λαϊκή μερίδια αγοράς και να ενισχύσουν τη θέση τους, ενώ και η αδειοδότηση νέων οίκων –ένα προβληματικό ενδεχόμενο για τον τραπεζικό τομέα– αναμένεται να αλλάξει ριζικά το παιχνίδι στο τραπεζικό σύστημα.
Όσον αφορά στην Τράπεζα Κύπρου, η οποία επίσης θα δεχτεί πιο έντονο ανταγωνισμό από μικρές –κυπριακές ή και ξένες– τράπεζες, όλα δείχνουν πως θα εξασφαλιστεί ενδιαφέρον από ξένο επενδυτή για την αύξηση κεφαλαίου, αν και κάτι τέτοιο πολύ πιθανό να γίνει μετά την κρατική αρωγή και όχι πριν από αυτή. Η εκτίμηση της «Κ», η οποία, ωστόσο, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να εκληφθεί ως εισήγηση για επένδυση, είναι πως η Κύπρου θα δεχτεί μεν πλήγματα εντός του 2013, αλλά θα εξέλθει από το 12μηνο αρκετά δυνατή.
Μεγάλες θα είναι οι αλλαγές στα Συνεργατικά. Αναμένεται πως ένας πολύ μεγάλος αριθμός θα σταματήσουν να υπάρχουν, κυρίως λόγω του γεγονότος ότι δεν είναι εύρωστα. Πέρα από τις εξαγορές που θα γίνουν στις πιο πολλές περιπτώσεις, εκτιμάται πως κλεισίματα θα καταγραφούν σε πολλές άλλες. Τελικά, η εκτίμηση είναι πως ο Συνεργατισμός θα εξέλθει μεν πληγωμένος από το 2013, αλλά τα εναπομείναντα ιδρύματα θα είναι πολύ πιο ισχυρά από ό,τι σήμερα.
Σε πιο γενικές γραμμές, τα σημερινά δεδομένα, με τη συνεχιζόμενη απομόχλευση, τη μείωση εργασιών, την πιστωτική συρρίκνωση και τους φόβους για έξοδο κεφαλαίων, δεν αναμένεται πως θα ξεκαθαρίσουν τουλάχιστον για ένα τρίμηνο. Ωστόσο, αναμένεται πως η έξοδος κεφαλαίων, ιδίως από τη Λαϊκή, θα συνεχίσει να μεταφράζεται σε καταθέσεις εντός του τραπεζικού συστήματος της Κύπρου.
Πολλοί οι αστάθμητοι παράγοντες
Την ίδια ώρα, όμως, άγνωστες είναι οι πορείες συγκεκριμένων χωρών που μπορεί να αλλάξουν ακόμα και ριζικά την εικόνα της παγκόσμιας οικονομίας, και μαζί της πολλές από τις παραδοχές που γίνονται για την Κύπρο. Γι αυτό, εξάλλου, και οι εκτιμήσεις θα πρέπει να γίνονται δεκτές με σκεπτικισμό.
Μεγαλύτερος κίνδυνος είναι ίσως το Ιράν, όπου η γεωστρατηγικές ισορροπίες γίνονται μήνα με τον μήνα πιο λεπτές, ενώ δεν εντοπίζεται γεωπολιτική «βαλβίδα» για μείωση των εντάσεων. Σε περίπτωση που κορυφωθούν οι πολιτικές αντιπαραθέσεις μεταξύ Ιράν και Δύσης, τότε οι συνέπειες στις τιμές καυσίμων μπορεί να είναι απρόβλεπτες και ενδεχομένως ακραίες. Οι σημερινές κυρώσεις κατά του Ιράν δεν αποτελούν ένδειξη για τις επιπτώσεις ενός πιο ακραίου σεναρίου.
Την ίδια ώρα, πιο κοντά στην Κύπρο, οι εξελίξεις στην Ιταλία είναι επίσης πολύ σημαντικές. Εάν η χώρα υποδεχτεί ξανά στην εξουσία τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι, οι κίνδυνοι για το ευρώ θα γίνουν πολύ πιο σοβαροί και πολύ πιθανόν να δούμε υποτίμηση (αντί ανατίμηση) του νομίσματος και νέες πιέσεις σε πληθωρισμό και επιτόκια.
Πάντως, η πορεία του ευρώ θα συνεχίσει να οδεύει προς τη δημιουργία ενός πιο στενού πυρήνα εντός του κοινού νομίσματος, με πολλές σημαντικές αποφάσεις, οι οποίες όμως δεν αναμένεται να υλοποιηθούν μέσα στο 2013.
Εν τω μεταξύ, εάν η Κίνα τελικά καταγράψει τη μείωση στην ανάπτυξη που αναμένουν πολλοί αναλυτές, ενδεχομένως η μείωση στη συνολική ζήτηση να μειώσει τις τιμές πολλών εμπορευμάτων, συμπεριλαμβανομένου και του πετρελαίου. Σε κάθε περίπτωση, η τιμή των εμπορευμάτων αναμένεται να σημειώσει μικρή υποχώρηση, αλλά με μεγάλες διακυμάνσεις.
Πάντως, πρέπει να σημειωθεί πως Ρωσία, Ηνωμένο Βασίλειο και Μέση Ανατολή και βόρειος Αφρική, παρουσιάζουν επίσης σημάδια για χαμηλότερη ανάπτυξη από ό,τι το 2012.
Food for Thought 