Ζαρφ, γκαρί και μούζλεϊ (τι μένει από το 2012)

Οι πιο πολλοί έχουμε μια πελλή θεία που τέτοιες ημέρες γίνεται η καρδιά των οικογενειακών συνάξεων. Για τους πιο πολλούς, υπάρχει κάπου κι ένα σώβρακο με τάρανδους που τους έφερε δώρο πριν από δύο-τρία χρόνια.

Οι θείες, σύμφωνα με την έρευνα του Joel Waldfogel, είναι οι χειρότερες όσον αφορά στη δημιουργία σπατάλης τα Χριστούγεννα. Βρίσκει πως ακριβοπληρώνουν τα δώρα –όπως το σώβρακο με τους τάρανδους. Πληρώνουν περίπου 35% πιο ακριβά από ό,τι θα το αγόραζε ο τυχερός που θα το πάρει. Πιο απλά, για ένα μέσο δώρο 100 ευρώ που δίνουν οι θείες και θείοι, ο τυχερός που θα πάρει το δώρο, δεν θα έδινε παραπάνω από 64,4 ευρώ για να το αγοράσει. Για τους παππούδες τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα, αφού έχουν την τάση να πληρώνουν σχεδόν 40% παραπάνω από ο,τι αξίζει το δώρο για τον τυχερό αποδέκτη.

Καλύτερα, πάντως, τα πάνε τα αδέρφια και γονείς, που πληρώνουν περίπου 15% περισσότερα από ό,τι θα πλήρωνε κάποιος για να το αγοράσει για τον εαυτό του, ενώ οι φίλοι και το έτερον ήμισυ ξεπερνούν το 90%.

Το ζήτημα που θέτει ο Walfogel στο σχετικό του άρθρο, είναι πως τα Χριστούγεννα επιβάλλουν ένα αχρείαστο βάρος στην οικονομία. Αν κάτι αξίζει για εμένα 50 ευρώ και κάποιος που το αγοράζει ως δώρο για 70 ευρώ, ουσιαστικά δαπανούνται 20 ευρώ χωρίς αντίκρισμα.

Είμαι βέβαιος πως ο Waldfogel έκανε την έρευνα λίγο για πλάκα, όπως και για πλάκα τη διαβάζουμε κάθε χρόνο και υπάρχουν πολλά αντεπιχειρήματα υπέρ αυτής της «σπατάλης».

Η απόκλιση μεταξύ τιμής και αξίας, όμως, δεν είναι κάτι άγνωστο στην Κύπρο. Θυμάμαι όταν ήμουν ακόμα μαθητής και έπαιρνε φωτιά το ΧΑΚ. Ένας γνωστός της οικογένειάς μας αγόραζε μανιωδώς (και με δανεικά) μετοχές μιας επενδυτικής εταιρείας που αποτελούσε, τότε, πολύ σέξι επιλογή. Πλην όμως, νόμιζε πως αγόραζε μετοχές σε «εκείνους εκεί στου Αραδίππου που κάνουν αλουμίνια». Ιδέα δεν είχε τι αγόραζε.

Αυτή η λογική επικράτησε και αργότερα. Αγόραζαν –πάλι με δανεικά– χωράφια και εξοχικά και καταστήματα επειδή «η γη εν πέφτει ποττέ». Φυσικά, οι τράπεζες έφταιγαν, διότι έδιναν δάνεια ακόμα και σε τετράποδα, αν έμπαιναν στο κατάστημά τους. Και, σήμερα δηλώνουν έκπληκτοι που τα καταναλωτικά δάνεια για διακοπές, για σούβλα το Πάσχα, για προσθετική στήθους και για να πας shopping στο Λονδίνο, σήμερα δεν πληρώνονται.

Την ίδια ώρα, όμως, το ίδιο χαζοί ήταν και όσοι λάμβαναν τα δάνεια. Η αλήθεια είναι πως η «Κ» έγραφε καιρό για την υπερβολική αύξηση στα καταναλωτικά και τα μυστήρια «άλλα» δάνεια, αλλά δεν πιστεύαμε πως το πρόβλημα ήταν και τόσο σοβαρό. Πέρα, όμως, από την ευθύνη των τραπεζιτών που είναι δεδομένη, πρέπει να δούμε και λίγο τη θέση του δανειολήπτη: Το δάνειο, με το οποίο κάποιος μεταφέρει στο παρόν τη μελλοντική του κατανάλωση, προϋποθέτει πως μπορείς να το αποπληρώσεις. Και, αν δεν έχεις λεφτά για να πας στην Αθήνα να παρακολουθήσεις τον ΛεΠά, τότε δεν πρέπει να πας.

Η ανευθυνότητα των τραπεζών, έβρισκε έδαφος στη μανία των δανειοληπτών, και δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε και το επίπεδο της προσωπικής ευθύνης. Το ίδιο ισχύει ακόμα και για τα αξιόγραφα. Το θέμα δεν είναι καθόλου απλό, αφού άλλαξαν οι όροι ως διά μαγείας και με περίεργες διαδικασίες μετά την έκδοση. Την ίδια ώρα, όμως, το δεδομένο είναι πως ουσιαστικά όλοι οι αγοραστές αξιογράφων αγόραζαν ένα προϊόν που δεν κατανοούσαν.

Αν σας έλεγα να επενδύσετε σε ένα εργοστάσιο που φτιάχνει γκαρί για ένα άλλο εργοστάσιο ή να βάλετε τα λεφτά σας σε μια εταιρεία που εξειδικεύεται στα ζαρφ ή ακόμα στα μούζλεϊ, θα το κάνατε; Στην εποχή του ΧΑΚ, ο κάθε έξυπνος τραπεζίτης δήλωνε χωρίς καμία κύρωση πως η μετοχή «θα πάει πάνω». Αλλά πέρα από το κελί που άρμοζε σε τέτοιους εξυπνάκηδες, είναι μάλλον περίεργο πως τόσος κόσμος πήγαινε κι αγόραζε επειδή το άκουσε σε μια δήλωση. Πιο απλά, αν έκανες δήλωση πως τα ζαρφ δίνουν κέρδη 7%, η μισή Κύπρος θα αναζητούσε να αγοράσει ζαρφ.

Εδώ που φτάσαμε, και με την τιμή να έχει ήδη καταγράψει τόσο μεγάλη απόκλιση από την αξία σχεδόν σε όλα τα αγαθά και υπηρεσίες, το πιο σημαντικό μάθημα από το 2012 ίσως να είναι πως μας νίκησε η απληστία μας.

Αν δεν ξέρεις το προϊόν, δεν πρέπει να το αγοράσεις. Αν το ξέρεις, αλλά δεν το κατανοείς πλήρως, πάλι δεν πρέπει να το αγοράζεις. Αν ανακάλυψες τι είναι το ζαρφ, θα πρέπει να δεις το κόστος παραγωγής, τους ανταγωνιστές, πώς κινείται η ζήτηση, τις διακυμάνσεις των τιμών στις πρώτες ύλες, και πολλά άλλα ακόμα πιο πολύπλοκα, πριν επενδύσεις στο εργοστάσιο που φτιάχνει το συγκεκριμένο προϊόν. Αν η απόδοση είναι υψηλή, πχ 7%, πρέπει να είσαι πολύ καχύποπτος: Τα εύκολα κέρδη, εύκολα χάνονται και οι υψηλές αποδόσεις συνήθως κρύβουν και υψηλό ρίσκο.

Κι αν το κατανοήσουμε αυτό το σημείο ως κοινωνία, ίσως η ζημιά του 2012, και οι δυσκολίες του 2013, να μην μας ήρθαν χωρίς λόγο.

Καλή χρονιά.

Επίσης, πρέπει να προχωρήσει το ΓεΣΥ και να εκπονηθεί ΜΔΠ. Και τα εύκολα λεφτά από το γκάζι μακριά από τα χέρια των πολιτικών.

ΥΓ. Το ζαρφ είναι το κυκλικό χαρτονάκι που «φοράμε» στο ποτήρι για να μην καίει. Το γκαρί είναι η χάρτινη επένδυση στο κουτί με τα σοκολατάκια, και το μούζλεϊ είναι το μεταλλικό «δίχτυ» γύρω από τον φελλό της σαμπάνιας