Το χειρότερο πράγμα που μπορεί να γίνει σε ένα σύγχρονο κράτος, είναι να περιπέσουν οι θεσμοί στα χέρια των πολιτικών. Να κατευθύνονται από αυτούς, να λαμβάνονται αποφάσεις με μοναδικό γνώμονα την προεκλογική στρατηγική και όχι την αποστολή των θεσμών και να εξυπηρετούν τις «ανάγκες» των κομμάτων.
Ενώ πριν μερικές ώρες ολοκληρώθηκε η πρώτη επέτειος της καταστροφής στο Μαρί, οι θεσμοί εξακολουθούν να βρίσκονται υπό πολιορκία. Και η πολιορκία αυτή δεν είναι απλά ένα σημερινό φαινόμενο, αλλά μια κατάσταση που χαρακτήριζε την κοινωνία μας για πολλά χρόνια.
Η κυβέρνηση ορθά σημειώνει πως η έκρηξη στην ναυτική βάση ήταν αποτέλεσμα μιας γενικευμένης συστημικής αποτυχίας ολόκληρου του κρατικού μηχανισμού. Από την δήθεν αξιόμαχη Εθνική Φρουρά, στο παρωχημένων αντιλήψεων Υπουργείο Άμυνας, στο αταβιστικό ΥΠΕΞ που ζει στην δεκαετία του 1960, και απέναντι από το ΥΠΕΞ, στο Προεδρικό όπου άπαντες είναι αθώοι.
Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Η ΕΔΥ λειτουργεί σε αποικιοκρατικά μοτίβα, ενώ η διάρθρωσή της, ο τρόπος λειτουργίας της και οι διαδικασίες είναι (εσκεμμένα) στημένες για να βοηθούν το ρουσφέτι. Ανοίγουν θέσεις και ξέρει η μισή Κύπρος ποιος θα τις πάρει πριν καν γίνουν οι εξετάσεις. Ο ΚΟΤ υπάρχει περισσότερο για να βολεύει «δικούς μας» παρά για να προωθεί τον τουρισμό, ενώ μεγάλο μέρος του χρόνου του αφιερώνεται σε επιλεκτικές αντιμετωπίσεις κάποιων, σε βάρος κάποιων άλλων, για το καλό της οικονομίας. Η εποπτεία του χρηματοπιστωτικού ιδρύματος είναι μοιρασμένη αναλόγως προϊόντος (συνεργατικά, ταμεία προνοίας, μετοχές) σε διάφορους θεσμούς, πολλοί από τους οποίους έχουν πολιτικό προϊστάμενο –είναι δηλαδή σχεδιασμένοι για λαμογιές.
Τα οικονομικά των κομμάτων αποτελούν το μεγαλύτερο ερωτηματικό, αλλά και την απαρχή του προβλήματος.
Αν έλεγε κάποιος, ας πούμε, πως τα παίρνουν όλοι, πως τους βοηθούν τράπεζες και τραπεζίτες, πως πέφτουν μίζες και πως στην Κύπρο τα σκάνδαλα αποσιωπούνται, ποιος σοβαρός πολιτικός θα μου πει πως το δικό του κόμμα είναι καθαρό; Αλλά εγώ δεν θα πω τέτοιο πράμα…
Η Δημόσια Υπηρεσία δεν αξιολογείται ουσιαστικά, με αποτέλεσμα να κόβονται τα πόδια στους εργατικούς, τους μερακλήδες και τους άξιους και να προωθούνται οι μέτριοι, οι ανίκανοι και οι τεμπέληδες, εάν και εφόσον αυτοί τα έχουν καλά με κάποιο κόμμα.
Τμήματα του Δημοσίου έχουν γίνει τσιφλίκια, με πολλές ευκαιρίες για τους εσαεί διευθυντές τους να αναζητούν πολιτικά ενοίκια –δηλαδή μίζες και «εξυπηρετήσεις». Η φοροδιαφυγή οργιάζει και «επιχειρηματίες» που χρωστούν εκατομμύρια σε φόρους δεν εντοπίζονται για τρία χρόνια και βάλε.
Η λίστα μπορεί να προχωρήσει με πολλά παραδείγματα: Με Μέγαρα που κτίζονται δήθεν για τον πολιτισμό, ενώ ξέρουμε από τώρα ποιού η κόρη θα διοριστεί, για εξυπηρέτηση συμφερόντων στους νόμους μας, για αδειοδότηση τραπεζών και για παράκαμψη κανονισμών. Για βολέματα στενών συγγενών σε τράπεζες, για εξελίξεις στην εποπτεία των τραπεζών που ναι μεν απευθύνονται σε υπαρκτά προβλήματα, αλλά την ίδια ώρα προωθούν ανάγκες κομμάτων πίσω από την «χρηστή διοίκηση».
Και για ένα πρόεδρο που, ενώ χανόταν ο κόσμος, εξαφανίστηκε για τρεις ημέρες και τελικά έκανε διάγγελμα όταν θάβονταν οι νεκροί, για να μας πει πως όλοι φταίνε εκτός από τον ίδιο.
Όλη αυτή η εικόνα δεν αφήνει «αθώες» ούτε τις τράπεζες. Εκεί γίνονταν πολλά. Αν νομίζει κανείς πως θα σταματήσουν, κάνει λάθος.
Το ζητούμενο δεν είναι να βγάλουμε φάουσα για να θεραπευτούμε από την μαλαζαβράγκα. Το ζητούμενο είναι να θεραπευτεί το σύστημα από όλη την σαθρότητα του. Και όσο οι πολιτικοί έχουν χέρι, άμεσα ή έμμεσα, αυτό δεν πρόκειται να γίνει.
Η κυβέρνηση έχει δίκαιο πως το Μαρί ήταν αποτέλεσμα μιας γενικευμένης αποτυχίας της Δημοκρατίας. Κάνει λάθος όταν νομίζει πως αυτό σημαίνει πως δεν έχει ασήκωτες ευθύνες το Προεδρικό. Αν στις 11 Ιουλίου πέρσι η κυβέρνηση ήταν στο μέσο μιας αναδιάρθρωσης του δημοσίου, θα είχε δικαίωμα να μιλά. Αλλά ναι μεν τα βρήκε, αλλά δεν προσπάθησε καν να βελτιώσει αυτά τα πράματα.
Αντίθετα, τα email για τους τελώνες, τα σημειώματα για τον Andros and his people που υποστηρίζουν συγκεκριμένα άτομα, και η γενικότερη επιμονή κατά των δομικών αλλαγών, της κόβει το άλλοθι, χωρίς αυτό να σημαίνει πως οι άλλοι είναι αθώοι.
Κάπως έτσι φτάσαμε στην αθλιότητα της μετριότητας που οδήγησε 13 αθώους στον θάνατο. Έτσι φτάσαμε στην αποθέωση της ηλιθιότητας που ήθελε να ραντίζουν τα κοντέινερ για να πέσει η θερμοκρασία. Έτσι φτάσαμε στις επανειλημμένες προειδοποιήσεις που έπεφταν στο κενό.
Αν υπάρχει ένα καλό μνημόσυνο στους 13, αλλά και στην αθωότητά μας, είναι αυτό: Ας πάμε σε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, όχι μόνο των τραπεζών και της οικονομίας, αλλά και του κράτους. Ίσως τότε να δικαιούμαστε να λέμε πως «δεν χάθηκαν άδικα».
Επίσης, πρέπει να προχωρήσει το ΓεΣΥ χωρίς άλλα ψέματα και να εκπονηθεί ΜΔΠ που να είναι δεσμευτικό. Και τα λεφτά από το γκάζι, μακριά από τους πολιτικούς.
Food for Thought 